Θανάσης Δρίτσας
Καρδιολόγος, Ωνάσειο Νοσοκομείο
Εφημερίες των ιατρών
Η πρόσφατη κοινοτική (EU) οδηγία η οποία περιορίζει το ωράριο των γιατρών σε 48-56 ώρες την εβδομάδα μοιάζει ανακουφιστική για όσους βρίσκονται στα χαρακώματα της μάχιμης ιατρικής, αλλά και προβληματίζει γιατρούς και κράτος.
Η αντίληψη ότι ο νοσοκομειακός γιατρός πρέπει να βρίσκεται συνέχεια στο νοσοκομείο είναι παλαιότατη και η επαγγελματική ιατρική του ικανότητα ήταν άμεσα συνυφασμένη με τη συνεχή παρουσία του στο νοσοκομείο, έτσι έχει προκύψει και ο αγγλοσαξονικός όρος resident που στα Ελληνικά μέχρι πρότινος είχε αποδοθεί ως «εσωτερικός βοηθός». Αυτό, πρακτικά, έδειχνε ότι οι νεαροί εσωτερικοί βοηθοί είχαν στην ουσία παντρευτεί το νοσοκομείο για άγνωστο διάστημα. Έτσι, ανάλογα με την υποκειμενική άποψη και το βαθμό της εύνοιας του ανωτάτου άρχοντος, κάποιος μπορούσε να παραμείνει παντοτινά «εσωτερικός» ή να προαχθεί στη βαθμίδα του «επιμελητού».
Για ιστορικούς λόγους, θα αναφέρω ότι στην Αυστρία το 1880 ο Johann von Mikulitz-Radecki, σπουδαστής και βοηθός του διάσημου χειρουργού Christian Billroth, ενός από τους πατέρες της σύγχρονης χειρουργικής, έκανε τούτο το λάθος να… παντρευτεί! Οι αυστριακοί νόμοι απαγόρευαν τότε τον γάμο των βοηθών ιατρών –επειδή υποτίθεται ότι είχαν παντρευτεί αποκλειστικά το νοσοκομείο. Έτσι, για να παραμείνει ο βοηθός Mikulits-Radecki στο νοσοκομείο και μόνο για ένα ακόμη έτος, μέχρι το 1881, έπρεπε να παρέμβει στο τότε αυστριακό υπουργείο ο ίδιος ο μέγας Billroth με το κύρος της προσωπικότητάς του. Αυτό το γεγονός θεωρήθηκε επαναστατικό για την εποχή εκείνη, αφού οι γιατροί στα πρώτα στάδια της εκπαίδευσής τους εθεωρούντο υποτακτικοί των ανωτέρων τους και των νοσηλευτικών ιδρυμάτων, κάτι ανάλογο με τους ιεροδιακόνους και τους δόκιμους μοναχούς.
Τις δεκαετίες του ’50 και του ’60, στις ΗΠΑ, οι εσωτερικοί βοηθοί (residents) παρέμεναν μια ημέρα μέσα στο νοσοκομείο και την επομένη εκτός νοσοκομείου, με την προϋπόθεση ότι έπρεπε να έχουν διεκπεραιώσει όλες τις υποθέσεις που αφορούσαν τους ασθενείς που είχαν κάνει εισαγωγή στο νοσοκομείο κατά τη διάρκεια της εφημερίας τους. Αυτή βέβαια η διεκπεραίωση απαιτούσε τις περισσότερες φορές 36-48 ώρες, με αποτέλεσμα να χάνονται ουσιαστικά οι μέρες τις οποίες οι γιατροί όφειλαν να βρίσκονται εκτός νοσοκομείου. Ακόμη πολλά προγράμματα εκπαίδευσης εσωτερικών βοηθών στις ΗΠΑ, τη δεκαετία 1950-1960, απαγόρευαν τον γάμο στους γιατρούς. Στην Ελλάδα, μέχρι και τη δεκαετία του ’70, οι εσωτερικοί βοηθοί απετέλεσαν τους «στρατιώτες» των διευθυντών και μάλιστα, κατά τη διάρκεια των χρόνων της εξειδίκευσής τους υπήρξαν άμισθοι, εξασφαλίζοντας τα προς το ζην είτε από τις πατρικές οικογένειες είτε κάνοντας παράλληλα άλλες εργασίες. Οι άμισθοι εσωτερικοί βοηθοί απέκτησαν αξιοπρέπεια και έγιναν προοδευτικά διά νόμου έμμισθοι «ειδικευόμενοι» με επιπλέον αμοιβή για τις εφημερίες.
Στον τόπο μας, η πραγματικότητα παραμένει μεσαιωνική, διότι σε αντίθεση με τα περισσότερα νοσοκομεία Ευρώπης και ΗΠΑ όπου οι εφημερεύοντες είναι νεαροί γιατροί στη βαθμίδα του εσωτερικού βοηθού (resident) ή του ειδικευόμενου (fellow), στην Ελλάδα διανυκτερεύουν και έμπειροι ειδικοί στο βαθμό συχνά του επιμελητού Α ή και του αναπληρωτή διευθυντή. Βέβαια, στις περισσότερες χώρες της Ε.Ε. και των ΗΠΑ, ήδη κατά τη φάση της εκπαίδευσής τους στη γενική ιατρική, όλοι οι γιατροί έχουν εκπαιδευθεί υπεύθυνα και σοβαρά στην επείγουσα ιατρική και στην προχωρημένη καρδιοαναπνευστική ανάνηψη έτσι ώστε να αντιμετωπίζουν με επάρκεια τα περιστατικά τους. Από τους νέους ειδικευόμενους θα πρέπει να αντιμετωπισθεί το επείγον περιστατικό και ο έμπειρος ειδικός θα φθάσει συνήθως σε σύντομο χρονικό διάστημα από το σπίτι του προκειμένου να παράσχει την εξειδικευμένη παρέμβαση (π.χ. το επείγον χειρουργείο ή την επείγουσα αγγειοπλαστική στο έμφραγμα).
Στην ελληνική πραγματικότητα παρατηρείται το φαινόμενο ανάληψης πλήρους ευθύνης και αυτόνομης διαχείρισης των περιστατικών πολύ μετά τη λήψη ειδικότητας. Κι αυτό συμβαίνει γιατί η «πελατειακή νοοτροπία» υπαγορεύει σε 50άρηδες επιμελητές να κρατούν ακόμη τα «άγκιστρα» των 65άρηδων διευθυντών τους, οι οποίοι διαχειρίζονται τον ασθενή ως πελάτη. Στη διαιώνιση του φαινομένου αυτού συμβάλλει και η νοοτροπία του Έλληνα ασθενούς, ο οποίος απαιτεί π.χ. να εξετασθεί από τον ίδιο τον Καθηγητή Ορθοπεδικής για ένα μικρό διάστρεμμα.
Η νέα κοινοτική οδηγία που καθορίζει το ανώτατο όριο ωρών εργασίας σε 48-56 ώρες την εβδομάδα δεν έγινε τυχαία, αλλά βασίσθηκε σε ερευνητικά δεδομένα τα οποία δείχνουν ότι οι κουρασμένοι γιατροί, συνέπεια των εξοντωτικών ωρών εργασίας, εκτός από τον εαυτό τους μπορούν εύκολα να σκοτώσουν και τους ασθενείς τους. Κανείς ασθενής δεν επιθυμεί να εξετάζεται από απρόθυμους και καταπονημένους γιατρούς. Πρέπει να εμπιστευθούμε τους νέους γιατρούς αφού πρώτα τους εκπαιδεύσουμε αυστηρά και υπεύθυνα.
«Το άρθρο αυτό δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή και επαναδημοσιεύεται με την άδεια του συγγραφέα».
Λίγα λόγια για τον Θανάση Δρίτσα
Ο Θανάσης Δρίτσας γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε Ιατρική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και ειδικεύθηκε στην Καρδιολογία στα πανεπιστημιακά νοσοκομεία Guy’s & Hammersmith Hospital, RPMS, London, UK. Παράλληλα με τις ιατρικές του σπουδές μελέτησε ανώτερα θεωρητικά και σύνθεση με τους Κώστα Κυδωνιάτη και Γιάννη Ιωαννίδη και παρακολούθησε σεμινάρια σύνθεσης στην Royal Academy of Music, London, UK. Έχει αναγνωρισθεί διεθνώς ως πρωτοπόρος για την κλινική και ερευνητική του δραστηριότητα στη χρήση της μουσικής ως θεραπευτικού μέσου (music medicine) και αποτελεί διακεκριμένο μέλος της Ευρωπαϊκής Καρδιολογικής Εταιρείας (FESC), μέλος της Αμερικανικής Εταιρείας Μουσικοθεραπείας (ΑΜΤΑ) και της Διεθνούς Εταιρείας Μουσικής στην Ιατρική (ISMM). Παραγωγός της εκπομπής Μαγικός Αυλός του Τρίτου Προγράμματος της ΕΡΑ (1999-2001).
Ως προσκεκλημένος ομιλητής έχει δώσει διαλέξεις και παράλληλα συναυλίες με έργα του ως συνθέτης σε πολλά επιστημονικά συνέδρια και αίθουσες συναυλιών στην Ελλάδα, την Ευρώπη και τις ΗΠΑ.
Έχουν κυκλοφορήσει σε δίσκους (CD) τα έργα του: Εικόνες-String Images (MUSICA VIVA 2002), Υδατογραφίες (PROTASIS MUSIC 2004), Δύο Μουσικά Παραμύθια (LYRA 2005), Μορφέας–Θεραπευτικό CD που χρησιμοποιεί εμβρυϊκούς ήχους για εισαγωγή ύπνου σε συνεργασία με τον Αμερικανό αναισθησιολόγο Fred Schwarts (INFO HEALTH 2004), Θεραπευτικοί ήχοι απ’ όλο τον κόσμο (εκδ. Ελευθεροτυπία/Ε Ιατρικά 2004) και πρόσφατα το CD με συλλογή τραγουδιών πάνω σε ελληνική ποίηση με τίτλο Στην άκρη των παραμυθιών, τραγούδια και εύθραυστοι ήχοι για φωνή και πιάνο (PROTASIS MUSIC 2008).
Επίσης, είναι συγγραφέας του βιβλίου Η Μουσική ως Φάρμακο (INFO HEALTH 2003) και είχε την εκδοτική επιμέλεια των βιβλίων Μουσικοκινητικά Δρώμενα ως Θεραπευτική Αγωγή (εκδ. Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών 2003) και η Τέχνη ως Μέσον Θεραπευτικής Αγωγής (εκδ. Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών 2004). Η μουσική του χρησιμοποιήθηκε από τη χορογραφική ομάδα διεθνούς φήμης Gelabert-Azzopardi Companya de Danca στο Ediburgh International Art Festival 2004-Arthur’s Feet σε μία παράσταση την οποία παρουσίασαν ως χορευτές άτομα με αναπηρίες.
Έχει ιδρύσει και είναι Πρόεδρος της Ομάδας Εργασίας Ποιότητας Ζωής & Ψυχοκοινωνικής Καρδιολογίας της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας. Εργάζεται ως καρδιολόγος στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο από το 1995 και είναι υπεύθυνος του Τμήματος Δοκιμασιών Κόπωσης, Εργοσπιρομετρίας, Φυσιολογίας της Άσκησης και Καρδιακής Αποκατάστασης.
Στον τελευταίο του βιβλίο, «Κωδικός Μπλε», ο Θανάσης Δρίτσας περιγράφει ιστορίες στα όρια της ζωής και του θανάτου όπως λέει και ο ίδιος. Την ιστορία ενός καρδιοχειρουργού που μετά από ανακοπή οδηγείται μέσα από ένα λευκό τούνελ και επιβιβάζεται στο καράβι του Οδυσσέα ακολουθώντας τη διαδρομή της Ομηρικής Νέκυιας, το ταξίδι του Οδυσσέα στο βασίλειο του Άδη. Στην ονειρεμένη Πρωτοχρονιά ο ήρωας είναι ένας ζωντανός-νεκρός που, παρά την υλική του ευημερία, είναι δυστυχής γιατί δεν μπορεί να δαμάσει τον μεγαλύτερο εχθρό, τον εαυτό του.
Βασικό επιμύθιο αυτού του έργου είναι ότι η αφήγηση ιστοριών αποτελεί στις μέρες μας μια συμπληρωματική μέθοδο βοήθειας των ασθενών, αλλά και ένα ακόμα εργαλείο για την εκπαίδευση γύρω από το πώς θα αποκτήσει κανείς συνήθειες και συμπεριφορές που αφορούν την υγεία και την πρόληψη γενικότερα.
Ο Θανάσης Δρίτσας επεκτείνει τον συλλογισμό του υποστηρίζοντας ότι κάθε άρρωστος είναι και ο ίδιος μια διαφορετική ιστορία, κάθε άρρωστος που έρχεται στον ιατρό λέει ένα παραμύθι για την αρρώστια του που είναι τόσο κοινό, αλλά και τόσο διαφορετικό από τα παραμύθια άλλων ασθενών και ο γιατρός πρέπει να ακούσει την ιστορία του καθενός με ανοιχτά αυτιά, σαν καλός ακροατής, για να μπορέσει να θεραπεύσει τον άρρωστο και όχι την αρρώστια.
Υπάρχουν ασθενείς και όχι ασθένειες.