Οξύ Οργανικό Ψυχοσύνδρομο (ΟΟΨ ή παραλήρημα)
Το οξύ οργανικό ψυχοσύνδρομο (ΟΟΨ ή παραλήρημα) συνιστά μια ευρέως διαδεδομένη κατάσταση σε ηλικιωμένους που εισήχθησαν στο νοσοκομείο με COVID-19. Κύριο παράγοντα κινδύνου αποτελούν οι προϋπάρχουσες γνωσιακές διαταραχές. Το ΟΟΨ συσχετίστηκε με υψηλότερη ενδονοσοκομειακή θνησιμότητα. Συνεπώς, υπογραμμίζεται η σημασία της έγκαιρης διάγνωσής του, ιδίως όταν υπάρχουν προγενέστερες γνωσιακές συννοσηρότητες.
Σύμφωνα με μελέτη (πηγή 1) το 20,4% παρουσίασαν παραλήρημα (48 ασθενείς επί συνόλου 235 ). Οι ασθενείς με νοητική έκπτωση είχαν σχεδόν 4 φορές υψηλότερο κίνδυνο να αναπτύξουν ΟΟΨ/παραλήρημα σε σύγκριση με τους ασθενείς που δεν αντιμετώπιζαν γνωσιακά προβλήματα πριν από τη λοίμωξη SARS-CoV-2 (αναλογία πιθανοτήτων 3,7, 95% CI: 1,7-7,9, p = 0,001). Η παρουσία παραληρήματος συσχετίστηκε με αυξημένο κίνδυνο θανάτου αλλά δεν επηρέασε το χρονικό διάστημα από την έναρξη των συμπτωμάτων έως τη νοσηλεία ή τη διάρκεια παραμονής στη ΜΕΘ (λόγος κινδύνου 2,1; 95% CI: 1,2-3,7, p = .0113).
Κατά το παρελθόν θεωρείτο δεδομένο ότι το νοσοκομειακό περιβάλλον δημιουργούσε σύγχυση και αποπροσανατόλιζε τους ηλικιωμένους. Πρόκειται για το λεγόμενο παραλήρημα, ή οξύ οργανικό ψυχοσύνδρομο, μια πάθηση η οποία μπορεί να παρατείνει τη νοσηλεία στο νοσοκομείο, να αναστείλει τη θεραπεία και να αυξήσει ακόμη και την πιθανότητα θανάτου.
Oι ερευνητές άρχισαν να κατανοούν ότι αυτή η κατάσταση, κατά την οποία οι ασθενείς δεν ξέρουν πού βρίσκονται, δεν αναγνωρίζουν τους αγαπημένους τους και μερικές φορές έχουν ακόμη και παραισθήσεις, προκαλείται συχνά από όσα συμβαίνουν στα νοσοκομεία - υπερβολική φαρμακευτική αγωγή, έλλειψη ύπνου και έλλειψη τροφής, υγρών ή κινητικότητας. Το παραλήρημα ενδέχεται επίσης να επιταχύνει την εμφάνιση μακροπρόθεσμων φθορών στη λειτουργία του εγκεφάλου.
Τα τελευταία 30 χρόνια έχουμε κάνει μεγάλα βήματα στη μείωση του παραληρήματος εστιάζοντας στην ανθρωποκεντρική φροντίδα με παράλληλη ελαχιστοποίηση των κατασταλτικών φαρμάκων. Ένα από τα πιο αποτελεσματικά προληπτικά μέτρα είναι να εμποδίζουμε τους ασθενείς να αισθάνονται απομονωμένοι. Και μόνο η παρουσία ενός μέλους της οικογένειας ή εθελοντή παρέχει ασφάλεια.
Οξύ Οργανικό Ψυχοσύνδρομο εν μέσω Covid-19
Η έλευση της πανδημίας Covid-19 αναιρεί αυτά τα οφέλη με την αύξηση του παραληρήματος να πλησιάζει το 70% λόγω της πανδημίας. Λόγω της επιβολής περιορισμών όσον αφορά τα επισκεπτήρια όσο και την παρεχόμενη περίθαλψη, με στόχο τον περιορισμό των λοιμώξεων, είναι αδύνατο να παρασχεθεί η απαιτούμενη για την πρόληψη του παραληρήματος γηριατρική φροντίδα.
Βάσει της προαναφερθείσας πορείας, οι ασθενείς αντιμετωπίζονται κατά κανόνα με τη χορήγηση ισχυρών ηρεμιστικών και τη χρήση φυσικών περιοριστικών μηχανισμών (χειροπέδες καρπού, γιλέκα Posey, κρεβάτια με συναγερμό). Την κατάσταση επιδεινώνουν, επίσης, οι εφαρμοζόμενες πολιτικές απαγόρευσης επισκεπτών. Η απουσία οικείων στους ασθενείς προσώπων από τα νοσοκομεία, αυξάνει την πιθανότητα οι αυτοί να αναπτύξουν συναισθήματα όπως φόβο, ταραχή και σύγχυση.
Παραδοξολογώντας, θα μπορούσαμε να πούμε ότι αν επιθυμούσαμε να δημιουργήσουμε ένα σύστημα υγειονομικής περίθαλψης που θα ευνοούσε την εμφάνιση οξέος οργανικού ψυχοσυνδρόμου, θα σχεδιάζαμε ακριβώς το σύστημα που εφαρμόζεται στην εποχή της πανδημίας Covid-19: δηλαδή, ένα σύστημα που δημιουργεί κοινωνικά απομονωμένους ασθενείς, στους οποίους στερείται η ανθρώπινη επαφή και η επικοινωνία. Επίσης, οι σοβαρές ελλείψεις προσωπικού κάνει τους νοσηλευτές να αισθάνονται ότι μπορούν να προσφέρουν μόνο τα στοιχειώδη. Το καταβεβλημένο ιατρικό προσωπικό λειτουργεί βεβιασμένα υπό συνθήκες ασφυκτικής πίεσης, αναγκασμένο να φέρει προστατευτικό εξοπλισμό που καλύπτει τα πρόσωπά τους και μειώνει τη δύναμη της φωνής τους κατά τις, κατ’ εντολή, ελάχιστες επισκέψεις που πραγματοποιούν στους θαλάμους των ασθενών τους.
Η πίεση που υφίστανται οι γιατροί, ιδιαίτερα στα νοσοκομεία αναφοράς, είναι τρομακτική, με τους ίδιους να αισθάνονται ότι αδυνατούν να αφιερώσουν το χρόνο που απαιτείται για να ηρεμήσουν έναν φοβισμένο γηραιό ασθενή. Η χρήση κατασταλτικών φαρμάκων και η εφαρμογή περιοριστικών μέτρων όχι μόνο ευνοούν πιθανό παραλήρημα και κακή έκβαση εν γένει αλλά, επίσης, αποτελούν ανασταλτικό παράγοντα για την εφαρμογή μη φαρμακευτικών στρατηγικών που πιθανώς να βελτιώνουν τη συνολική υγεία των ασθενών.
Πώς αντιμετωπίζεται το παραλήρημα στο νοσοκομείο;
Σύμφωνα με το πρόγραμμα Hospital Elder Life Program, το οποίο υιοθετήθηκε από την Αμερικανική Εταιρεία Γηριατρικής και παρέχεται από εκατοντάδες νοσοκομεία παγκοσμίως, ειδικευμένοι εθελοντές βοηθούν τους ασθενείς να επαναπροσανατολίζονται τρεις φορές ημερησίως, προσφέροντάς τους δραστηριότητες όπως η ανάγνωση εφημερίδας και τα παιχνίδια. Επίσης, λειτουργούν βοηθητικά κατά την εκτέλεση βασικών καθημερινών λειτουργιών όπως η κατανάλωση τροφής και νερού αλλά και το περπάτημα. Το απόγευμα, παρέχεται στους ηλικιωμένους μασάζ με στόχο την χαλάρωση και τη βελτίωση του ύπνου, χωρίς φαρμακευτική αγωγή.
Ακόμα και σε συνθήκες απομόνωσης, το νοσηλευτικό προσωπικό εφαρμόζει μέτρα ασθενοκεντρικού χαρακτήρα. Εάν κάτι τέτοιο είναι εφικτό, οι ασθενείς θα πρέπει να ενθαρρύνονται να περπατούν με ασφάλεια στο δωμάτιό τους χρησιμοποιώντας μπαστούνι ή περιπατητήρα. Σε αντίθετη περίπτωση, ο ασθενής πρέπει να καθοδηγείται αναλόγως και να ασκείται στο κρεββάτι. Θα πρέπει επίσης να έχουν τα γυαλιά τους, τα ακουστικά και τις οδοντοστοιχίες τους ώστε να μπορούν να βλέπουν, να ακούν και να τρώνε. Για να αποφεύγονται τα υπνωτικά χάπια, το προσωπικό θα πρέπει να ανοίγει τις περσίδες κατά τη διάρκεια της ημέρας και, αντιστοίχως, να παρέχει ένα σκοτεινό, ήσυχο δωμάτιο κατά τη διάρκεια της νύχτας (ωτοασπίδες, μάσκες ματιών και μελατονίνη ενδεχομένως να μπορούν να βοηθήσουν).
Οι πολιτικές απαγόρευσης των επισκεπτών ήταν μια ευρέως διαδεδομένη πολιτική των νοσοκομείων, με ορισμένες εξαιρέσεις. Ωστόσο, οι φροντιστές των ασθενών με ή σε κίνδυνο παραληρήματος (για παράδειγμα, οι ασθενείς με άνοια) δεν θα πρέπει να κατατάσσονται στους "επισκέπτες" - καθώς αποτελούν βασικούς παρόχους φροντίδας. Η παρουσία τους βοηθά τον ασθενή και μειώνει τις απαιτήσεις από το προσωπικό. Θα πρέπει να τους παρέχεται προστατευτικός εξοπλισμός και εκπαίδευση και να τους επιτρέπεται η πρόσβαση στα δωμάτια.
Αυτές οι προσεγγίσεις ωφελούν τελικά τη δημόσια υγεία, καθώς αποτρέπουν τις δυσμενείς εκβάσεις και ελευθερώνουν ταχύτερα τα κρεβάτια των νοσοκομείων, επιτρέποντας σε περισσότερους ασθενείς να λάβουν φροντίδα. Επίσης, θα αποτρέψουν την κρίση συνείδησης που αντιμετωπίζουν οι επαγγελματίες υγείας, οι οποίοι γνωρίζουν ότι δεν παρέχουν επαρκώς τη φροντίδα που απαιτείται. Υπό προσεκτική διαχείριση, το παραλήρημα μπορεί να προληφθεί ή να μειωθεί.
Κατά την τελευταία δεκαετία, έχει σημειωθεί τεράστια πρόοδος στην αναγνώριση των θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων των ασθενών. Φαρμακευτικές θεραπείες και φυσικοί περιορισμοί, που επιβάλλονται χωρίς προηγούμενη συγκατάθεση αποφεύγονται διότι θεωρείται ότι στερούν από τα άτομα την ταυτότητα και την αυτονομία τους.
Συντάκτρια: Βάλια Γριμπά
Πηγές
- The Journals of Gerontology: Series A, Volume 76, Issue 8, August 2021, Pages e142–e146, Delirium in Older Patients With COVID-19: Prevalence, Risk Factors, and Clinical Relevance
- Sharon K. Inouye, The New York Times, «The Epidemic within the pandemic: Delirium”, 10/5/2020
