Περιφερικός, κεντρικός, φαρμακευτικός, δε μας ενδιαφέρει κατ’ αρχάς τι είδους ίλιγγος είναι αλλά εάν είναι πράγματι ίλιγγος ή απλά ζάλη-διαταραχή της ισορροπίας ή προσυγκοπτική κατάσταση.
Ίλιγγος (Vertigo):
Ψευδαίσθηση κίνησης, είτε ως αίσθημα περιστροφής ή κίνησης του σώματος είτε κίνησης-περιστροφής του περιβάλλοντος. Συνοδά συμπτώματα: ναυτία ή έμετος, φόβος, διαταραχή ισορροπίας, νυσταγμός (με ή χωρίς θόλωση οράσεως). Οφείλεται σε διαταραχή του λαβυρίνθου ή των περιφερικών ή κεντρικών οδών του αιθουσαίου συστήματος.
Διαφοροδιάγνωση κεντρικού και περιφερικού ιλίγγου
Τα περιφερικά αίτια του ιλίγγου είναι πιο συχνά και υπολογίζονται στο 85% των ασθενών με ίλιγγο. Σε συνδυασμό με το αίσθημα περιστροφής οι ασθενείς συνήθως αναφέρουν ναυτία, έμετο και εφίδρωση. Τα συχνότερα αίτια περιφερικού ιλίγγου είναι: ο καλοήθης ίλιγγος θέσεως, η νόσος του Meniere και η αιθουσαία νευρωνίτις. Αντίθετα τα κεντρικά αίτια του ιλίγγου είναι σπανιότερα, πιο σοβαρά και περιλαμβάνουν την ανεπάρκεια της σπονδυλοβασικής αρτηρίας και τα αιμορραγικά ή ισχαιμικά επεισόδια της παρεγκεφαλίδος και του εγκεφαλικού στελέχους.
Α) Μάλλον Περιφερικός:
Περιστρέφονται τα πράγματα γύρω-γύρω; Μήπως νιώθει το σώμα να μετακινείται; Να πέφτει στο κενό; Μήπως νιώθει σαν να βρίσκεται σε πλοίο και να κουνιέται; Μήπως νιώθει καλύτερα όρθιος; Μήπως νιώθει καλύτερα ξαπλωμένος; Μήπως στο αριστερό ή στο δεξιό πλάγιο στο κρεβάτι νιώθει καλύτερα; Προτιμάει να έχει κλειστά τα μάτια; Θέλει να είναι ακίνητος ή μπορεί να πάει και στην τουαλέτα ή να κάνει κάποιες δουλειές; Έχει ναυτία, τάση για εμετό; Έκανε εμέτους και πόσους; Έχει κάνει και στο παρελθόν κάτι παρόμοιο; Η τάση για έμετο χειροτερεύει όταν πάει να σηκωθεί ή όταν αλλάζει πλευρό ή όταν κινείται; Μήπως νιώθει μια «ανακατωσούρα» όπως όταν βρισκόμαστε σε πλοίο που κουνιέται; Έχει βουητό στα αυτιά ή ελάττωση της ακοής από το ένα αυτί;
Β) Μάλλον Κεντρικός:
Έχει αδυναμία ή μούδιασμα ή βάρος στο χέρι ή στο πόδι; Είναι ελαττωμένη η μυϊκή ισχύς σε κάποιο άκρο; Σφίγγει εξίσου δυνατά με τα δύο χέρια; Κρατάει ψηλά τα χέρια ή τα πόδια για ένα λεπτό χωρίς να πέφτει το ένα προς τα κάτω; Αισθάνεται το τσίμπημα, το βαμβάκι, το κρύο ποτήρι αριστερά και δεξιά το ίδιο; Έχει Babinski; Τα τενόντια μήπως είναι πιο ζωηρά από την μία πλευρά; Άλλαξε η ομιλία καθόλου; Μήπως έχει δυσαρθρία; Δυσκαταποσία; Πνίγεται ή βήχει στο φαγητό ή στο νερό; Το επίπεδο συνειδήσεως είναι καλό; Μήπως μοιάζει να νυστάζει ή να αργεί να καταλάβει και να απαντήσει; Καταλαβαίνει απλές εντολές; Π.χ. «κλείσε τα μάτια σφικτά, βγάλε τη γλώσσα». Σύνθετες εντολές εκτελεί; Π.χ. «με το δεξί χέρι πιάσε το αριστερό αυτί». Ξέρει που βρίσκεται; Ποια είναι η διεύθυνση του σπιτιού του, η ημέρα και ο μήνας, το έτος;
Οι συζυγείς κινήσεις των ματιών είναι εντάξει; Έχει νυσταγμό και τι είδους;
Ο νυσταγμός παράγεται από:
- Ευθύγραμμη ή γωνιακή επιτάχυνση του σώματος (κεφαλής)
- Κρύο ή ζεστό νερό/αέρα στο ένα αυτί. Δημιουργείται υπερ/υποερεθισμός αντίστοιχα της μιας αίθουσας και ως εκ τούτου ανισορροπία ώσεων από τις δύο αίθουσες και συνεπώς νυσταγμός. Στο κρύο η βραδεία φάση ομόπλευρα, στο ζεστό αντίπλευρα. (το ζεστό μιμείται ερεθιστική βλάβη και το κρύο καταστροφική βλάβη)
- Βλάβη στην αιθουσαία συσκευή ή στο αιθουσαίο νεύρο
- Βλάβη στους αιθουσαίους πυρήνες στο στέλεχος ή στις συνδέσεις τους.
- Βλάβη στην παρεγκεφαλίδα.
Εξέταση του νυσταγμού - Δοκιμασία Barany
Ο ασθενής κάθεται στο κρεβάτι του ενώ ο εξεταστής του κρατάει ακίνητο το κεφάλι. Ο εξεταστής χαμηλώνει απότομα το κεφάλι του ασθενούς μέχρι να βρεθεί έξω από το κρεβάτι και πιο κάτω από το οριζόντιο επίπεδο του κρεβατιού. Τότε ο λαβύρινθος που πάσχει βρίσκεται στο κατώτατο επίπεδο και παράγει ίλιγγο και νυσταγμό. Το κεφάλι στρέφεται προς τα δεξιά 45 μοίρες και παρατηρούμε την κίνηση των ματιών (αν υπάρχει νυσταγμός) όταν αυτά κινούνται προς τα δεξιά, αριστερά, κάτω ή πάνω. Βλέπω εάν ο νυσταγμός ξεκινάει αμέσως ή μετά από κάποια δευτερόλεπτα. Όταν δω τον νυσταγμό, περιμένω τουλάχιστον 30 δευτερόλεπτα για να δω αν εξαντλείται ή εάν συνεχίζει και πιο μετά. Ξαναγυρίζω τον ασθενή στην καθιστή θέση και επαναλαμβάνω την δοκιμασία. Παράγεται ξανά ο νυσταγμός; Εάν ναι, είναι το ίδιο ζωηρός όπως πριν;
Διαγνωστικά κλειδιά:
Κάθετος νυσταγμός = κεντρικός (βλάβη στελέχους)
Ίλιγγος + ελάττωση ακοής στο ένα αυτί = περιφερική βλάβη (αίθουσα ή αιθουσαίο νεύρο)
Ζάλη από μόνη της, χωρίς άλλα συμπτώματα, συνήθως δεν είναι από ανεπάρκεια του σπονδυλοβασικού
Ίλιγγος + εμβοές + απώλεια ακοής = νόσος του Meniere
Νυσταγμός χωρίς ίλιγγο = συνήθως κεντρικός
Πλάτων Μανιάς, Νευρολόγος
