Μιχάλης Σαββίδης
Παθολόγος
Υπερτασική κρίση
H αρτηριακή υπέρταση ( Α.Υ.) είναι παράγοντας κινδύνου ανάπτυξης καρδιαγγειακής νόσου. Η μακροχρόνια αυξημένη αρτηριακή πίεση (Α.Π.) προκαλεί σκλήρυνση των αρτηριών με αποτέλεσμα στένωση του αυλού και αύξηση της πιθανότητας ανάπτυξης θρομβωτικού εγκεφαλικού επεισοδίου ή στεφανιαίου επεισοδίου. Ο όρος υπερτασική κρίση συχνά δημιουργεί σύγχυση διότι σε αυτή τη γενική έννοια περιλαμβάνονται οι όροι: επιταχυνόμενη υπέρταση, κακοήθης υπέρταση, υπερτασική εγκεφαλοπάθεια, παροξυσμική υπέρταση και αιχμή υπέρτασης. Αυτές οι καταστάσεις είναι πλέον σπάνιες εκτός από την αιχμή υπέρτασης. Ο όρος «υπερτασική κρίση» είναι λανθασμένος και παραπλανητικός διότι υποδηλώνει την ανάγκη άμεσης αντιμετώπισης. Αιφνίδιες αυξήσεις της Α.Π. (Αρτηριακή Πίεση) παρατηρούνται συχνά στους υπερτασικούς. Οι αιφνίδιες αυτές μεταβολές χαρακτηρίζονται μερικές φορές ως υπερτασικές κρίσεις και αντιμετωπίζονται επιθετικά από τον θεράποντα ιατρό. Τούτο όμως είναι δυνατόν να προκαλέσει σημαντική υπόταση και διαταραχές της αιμάτωσης των εγκεφαλικών ή των στεφανιαίων αγγείων. Από την άλλη πλευρά όμως η παραμονή της Α.Π. σε υψηλά επίπεδα για μεγάλο χρονικό διάστημα είναι δυνατόν να προκαλέσει επιπλοκές στα όργανα στόχους, επικίνδυνη για τη ζωή του υπερτασικού.
Επιταχυνόμενη υπέρταση:
Η συνεχής επιδείνωση προϋπάρχουσας υπέρτασης, ανθεκτικής μορφής με διαστολική πίεση (Δ.Π.) >140 mmHg και αμφιβληστροειδοπάθεια 3ου βαθμού.
Κακοήθης υπέρταση: Διαστολική πίεση >140mmHg με συνοδές βλάβες των οργάνων στόχων κυρίως των νεφρών και οίδημα οπτικής θηλής.
Υπερτασική εγκεφαλοπάθεια:
Μεγάλη αύξηση της Α.Π. σε συνδυασμό με διαταραχές εγκεφαλικής λειτουργίας (κεφαλαλγία, διαταραχές συνειδήσεως, διαταραχές οράσεως, λήθαργος, σπασμούς).
Παροξυσμική υπέρταση:
Αιφνίδια άνοδος της Α.Π. η οποία μπορεί να οφείλεται σε οξύ Α.Ε.Ε., φαιοχρωμοκύτωμα, οξεία σπειραματονεφρίτιδα.
Υπερτασική κρίση:
Η αιφνίδια αύξηση της διαστολικής πίεσης > 140mmHg που συνοδεύεται με βλάβη και δυσλειτουργία των οργάνων στόχων (ευρήματα από την οπτική θηλή, παθολογικά κλινικά συμπτώματα από την καρδιακή, εγκεφαλική και νεφρική λειτουργία). Η πιο συχνή κατάσταση αύξησης της Α.Π. είναι η αιχμή υπέρτασης και συνήθως δεν χρειάζεται επείγουσα παρέμβαση.
Αντιμετώπιση:
Πρέπει να αποφεύγεται η αιφνίδια και ταχεία μείωση της Α.Π. διότι μπορεί να οδηγήσει σε πλημμελή αιμάτωση του εγκεφάλου και των στεφανιαίων αγγείων με δυσάρεστα επακόλουθα. Η χορήγηση νιφεδιπίνης (Adalat) ταχείας δράσεως υπογλωσσίως πρέπει να αποφεύγεται λόγω της αναφοράς πολλών περιστατικών αιφνίδιου εμφράγματος του μυοκαρδίου, ακόμη και θανάτων. Η χορήγηση καπτοπρίλης από το στόμα αποτελεί ένα απλό και αποτελεσματικό τρόπο αντιμετώπισης ρυθμιση τηςη της υπερτασικής κρίσης. Χορηγείται υπογλωσσίως ή μασιέται και καταπίνεται. Τα αποτελέσματα εμφανίζονται μετά από 10-30 λεπτά. Δεν πρέπει να χαρακτηρίζονται ως υπερτασικές κρίσεις οι μεταβολές του μεγέθους της Α.Π. κατά τις οποίες η διαστολική πίεση δεν είναι υψηλότερη των 130mmHg και δεν εκδηλώνονται λειτουργικές διαταραχές των οργάνων στόχων που αναφέρθηκαν πιο πάνω. Οι περιπτώσεις αυτές είναι γνωστές ως «αιχμές υπέρτασης» που τις περισσότερες φορές οφείλονται σε κακή θεραπευτική αγωγή. Σε ασθενείς με αιχμή υπέρτασης που διαπιστώνεται στο σπίτι, συνιστάται επανάληψη της Α.Π. σε χρονικό διάστημα 1-2 ωρών σε ήρεμο περιβάλλον. Αν η Α.Π. παραμένει σε υψηλά επίπεδα η χορήγηση καπτοπρίλης έχει συνήθως πολύ καλά αποτελέσματα τα οποία είναι έκδηλα σε 15-30 λεπτά. Επανέλεγχος της Α.Π. μετά από 4 ώρες όπως επίσης και τις επόμενες ημέρες έχει αποδειχθεί ότι είναι ο σωστός τρόπος αντιμετώπισης των καταστάσεων αυτών. Στις περιπτώσεις δε που η Α.Π. εξακολουθεί να παραμένει προβληματική, τροποποίηση του δοσολογικού σχήματος με την προσθήκη ενός δεύτερου ή τρίτου φαρμάκου είναι η θεραπευτική απάντηση συνήθως στις περιπτώσεις αυτές. Αν και πάλι δεν επιτευχθεί ομαλοποίηση της Α.Π. τότε ίσως πρόκειται περί ανθεκτικής υπέρτασης και απαιτείται κλινικοεργαστηριακός έλεγχος και επανεκτίμηση της θεραπευτικής αγωγής. Συνεπώς η άριστη ρύθμιση της Α.Υ. με καθημερινή λήψη φαρμάκων, έλεγχος κατά διαστήματα των τιμών της Α.Π., μειώνει την πιθανότητα εμφάνισης αιχμών υπέρτασης και καρδιαγγειακών επεισοδίων.
Βιβλιογραφία
- KAPLAN NM: Treatment of hypertension. Drug therapy in clinical hypertension. Williams and Wilkins edit. Baltimore USA p.181-251,1998.
- MYERS MG, REEVES RA: Overtreatment of hypertension in the community. Am J Hypertension. May 9:5, 419-25,1996.
- SIAMOPOULOS CC, ELISAF MS, EFTAXIAS GN, GOUDEVENOS JA: Management of hypertensive crisis. Hellenic J cardiol. 34:22-30,1993.
- WHO/ISH 1999 World Health Organization – International Society of Hypertension. Guidelines for the management of hypertension. Journal of hypertension 17:151-183,1999.
- 2003 European Society of Hypertension-European Society of Cardiology guidelines for the management of arterial hypertension. Guidelines Committee. J Hypertens 2003; 21:1011-53