Μιχάλης Σαββίδης,
Παθολόγος
Θεραπεία λοιμώξεων ουροποιητικού
Οξεία μη επιπλεγμένη κυστίτιδα σε γυναίκα
Η οξεία μη επιπλεγμένη κυστίτιδα χαρακτηρίζεται από δυσουρία, συχνουρία, επιτακτική ούρηση, πυουρία και βακτηριουρία. Τα ούρα είναι θολερά, δύσοσμα και ενίοτε αιμορραγικά. Εμφανίζεται κυρίως σε νέες προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, μη εγκυμονούσες που δεν παρουσιάζουν ανατομικές ή λειτουργικές διαταραχές του ουροποιητικού συστήματος. Το 60% των γυναικών θα παρουσιάσουν επεισόδιο κυστίτιδας κατά την διάρκεια της ζωής τους. Τα πιο συχνάπαθογόνα μικρόβια είναι το E-Coli (80-85%) και ο staphylococcus saprophyticus (5-15%). Οι πιο σημαντικοί παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση οξείας κυστίτιδας σε νέες γυναίκες είναι το προηγούμενο ιστορικό ουρολοίμωξης και η συχνή ή πρόσφατη σεξουαλική επαφή. Τα προτεινόμενα θεραπευτικά σχήματα για την αντιμετώπιση της οξείας μη επιπλεγμένης κυστίτιδας σε γυναίκα αναφέρονται στον πίνακα 1.
ΦΑΡΜΑΚΑ ΔΟΣΟΛΟΓΙΑ ΔΙΑΡΚΕΙΑ
Αμοξυκιλλίνη5 500 mg x 3 7 ημέρες
Αμοξυκιλλίνη &
Κλαβουλανικό οξύ5
625 mg x 3 ή
1g x 2 7 ημέρες
Τριμεθοπρίμη &
Σουλφαμεθοξαζόλη
(Κοτριμοξαζόλη)1
960 mg x 2 3 ημέρες
Νορφλοξασίνη2 400 mg x 2 3 ημέρες
Σιπροφλοξασίνη2 500 mg x 2 3 ημέρες
Λεβοφλοξασίνη2 250 mg x 1 3 ημέρες
Οφλοξασίνη2 200 mg x 2 3 ημέρες
Φωσφομυκίνη –
Τρομεταμόλη4 3 mg x 1 Άπαξ
Κεφαλεξίνη5 250 mg x 4 7 ημέρες
Νιτροφουραντοΐνη3 100 mg x 4 7 ημέρες
Σημειώσεις
- Φάρμακο πρώτης επιλογής σε ασθενείς χωρίς ιστορικό αλλεργίας στις σουλφοναμίδες, που δεν έχουν λάβει αντιβιοτικό το τελευταίο τρίμηνο και η αντοχή του κολοβακτηριδίου στο φάρμακο είναι κάτω από 20%.
- Οι κινολόνες χρησιμοποιούνται σε περιπτώσεις αντοχής του μικροβίου στα υπόλοιπα αντιβιοτικά, όταν η αντοχή των συνήθων μικροβίων είναι πάνω από 20% στις σουλφοναμίδες και όταν η ασθενής είναι αλλεργική στις σουλφοναμίδες. Δεν είναι δραστικές έναντι σημαντικού ποσοστού εντεροκόκκων.
- Η χορήγηση νιτροφουραντοϊνης απαιτεί 7ήμερο σχήμα και συνοδεύεται από ανεπιθύμητες ενέργειες από το γαστρεντερικό.
- Η φωσφομυκίνη χορηγείται σε μία μόνο δόση, είναι λιγότερο δραστική σε σύγκριση με την κοτριμοξαζόλη και τις κινολόνες και δεν είναι αποτελεσματική έναντι του staphylococcus saprophyticus.
- Οι β-λακτάμες χρησιμοποιούνται σε κυστίτιδα σε εγκύους και σε λοιμώξεις από Gram θετικά βακτήρια (εντερόκοκκος). Παρουσιάζουν υψηλά ποσοστά αντοχής στο κολοβακτηρίδιο και είναι λιγότερο δραστικές από την κοτριμοξαζόλη.
Μετά το τέλος της θεραπείας συνιστάται ουροκαλλιέργεια σε μία εβδομάδα. Αν η ουροκαλλιέργεια είναι θετική τότε η ασθενής υποβάλλεται σε βιοχημικό έλεγχο νεφρικής λειτουργίας, υπερηχογράφημα ΝΟΚ (νεφρών-ουρητήρων-κύστεως), ενδοφλέβια πυελογραφία και γυναικολογική εξέταση. Χορηγείται παράλληλα φαρμακευτική αγωγή 14 ημερών βάσει αντιβιογράμματος. Αν ο παρακλινικός έλεγχος είναι θετικός, παραπέμπεται σε ουρολόγο.
Οξεία μη επιπλεγμένη πυελονεφρίτιδα σε γυναίκα
Η οξεία μη επιπλεγμένη πυελονεφρίτιδα εμφανίζεται με πυρετό και ρίγος, ευαισθησία και άλγος στην πλευροοσφυϊκή γωνία και εμέτους. Το άλγος μπορεί να παρουσιασθεί ως οσφυαλγία ή διάχυτο κοιλιακό άλγος. Συνήθως συνυπάρχουν και τα συμπτώματα της κυστίτιδας. Αντικειμενικά διαπιστώνεται το σημείο Giordano (ευαισθησία κατά την πλήξη της πλευροοσφυϊκής γωνίας της
πάσχουσας περιοχής). Η ασθενής πρέπει πάντα να υποβάλλεται σε ουροκαλλιέργεια. Η διάρκεια χορήγησης της αντιμικροβιακής χημειοθεραπείας είναι 10-14 ημέρες. Τα προτεινόμενα θεραπευτικά σχήματα αναφέρονται στονπίνακα 2.
ΦΑΡΜΑΚΟ ΔΟΣΟΛΟΓΙΑ
Σιπροφλοξασίνη1 500 mg x 2
Λεβοφλοξασίνη 250 mg x 1
Οφλοξασίνη 400 mg x 2
Κοτριμοξαζόλη 960 mg x 2
Αμοξυκιλλίνη & Κλαβουλανικό Οξύ2 625 mg x 3 ή 1 g x 2
Σημειώσεις
Πρώτο φάρμακο εκλογής.
Φάρμακο εκλογής για λοίμωξη από Gram θετικούς κόκκους (εντερόκοκκους).
Τα κριτήρια εισαγωγής στο νοσοκομείο σε άτομο που πάσχει από οξεία πυελονεφρίτιδα είναι:
- Συγγενής διαμαρτία ουροποιητικού συστήματος.
- Κυστεοουρητηρική παλινδρόμηση.
- Άτομα πάσχοντα από σακχαρώδη διαβήτη, κακοήθη νόσο, δρεπανοκυτταρική αναιμία, μεταμοσχευθέντες οργάνων, ανοσοκαταστολή, νεφρική ανεπάρκεια και σε εγκύους.
- Αποφρακτική ουροπάθεια.
- Αποτυχία εξωνοσοκομειακής αγωγής.
- Άτομα που παρουσιάζουν ακατάσχετους εμέτους, ολιγουρία, ανουρία, επίσχεση ούρων.
- Ηλικία > 60 ετών.
- Αδυναμία παρακολούθησης στο σπίτι.
- Μοναχικά άτομα.
- Υποψία σηψαιμίας.
Παράλληλα με την φαρμακευτική αγωγή, η ασθενής υποβάλλεται σε αιματολογικό, βιοχημικό και παρακλινικό έλεγχο (υπερηχογράφημα, αξονική τομογραφία). Σε περιπτώσεις υποτροπής η ασθενής λαμβάνει αγωγή 6 εβδομάδων βάσει αντιβιογράμματος. Όταν διαπιστωθεί ανατομικό πρόβλημα το οποίο δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί, χορηγείται χημειοπροφύλαξη για ένα χρόνο.
Επιπλεγμένες κυστίτιδες
Σε επιπλεγμένη κυστίτιδα (νεφρολιθίαση, στενώσεις, εκκολπώματα ουροδόχου κύστεως, χειρισμοί στο ουροποιητικό, νευρογενής κύστη, πρόπτωση κύστης ή μήτρας) σε άτομα που κάνουν χρήση σπερμοκτόνου ως αντισύλληψη ή χρήση αντισυλληπτικού διαφράγματος, η θεραπεία είναι 10-14 ημέρες με φάρμακο εκλογής κινολόνη ή αμοξυκιλλίνη όταν το μικρόβιο είναι Gram θετικό (εντερόκοκκος). Σε εγκύους, διαβητικούς ασθενείς, ανοσοκατασταλμένους και σε ασθενείς με συμπτώματα πάνω από επτά ημέρες, το τριήμερο σχήμα γίνεται επταήμερο.
Υποτροπιάζουσες ουρολοιμώξεις
Σημαντικό σημείο στην θεραπεία είναι η γνώση της ευαισθησίας του εκάστοτε αιτιολογικού παράγοντα στα διάφορα αντιβιοτικά. Αν ο αποικισμός του κόλπου από κολοβακτηρίδιο είναι το αίτιο της υποτροπής, προτιμώνται η κοτριμοξαζόλη και οι κινολόνες που επιτυγχάνουν καλές συγκεντρώσεις στον κόλπο παρά η νιτροφουραντοϊνη και οι β-λακτάμες. Σε περίπτωση υποτροπής σε διάστημα ενός μηνός η ασθενής λαμβάνει θεραπεία δύο εβδομάδων και υποβάλλεται σε παρακλινικό έλεγχο. Όταν ο έλεγχος είναι αρνητικός και το επεισόδιο συσχετίζεται με σεξουαλική επαφή τότε συνιστάται η λήψη μισού δισκίου κοτριμοξαζόλης ή μισού δισκίου νορφλοξασίνη μετά από κάθε επαφή. Σε εμφάνιση νέου επεισοδίου μετά από δύο μήνες η ασθενής υποβάλλεται σε θεραπεία 7-10 ημερών και σε παρακλινικό έλεγχο. Όταν παρουσιασθούν πάνω από δύο επεισόδια σε διάστημα έξι μηνών ή πάνω από τρία επεισόδια κυστίτιδας σε διάστημα δώδεκα μηνών, τότε συνιστάται χημειοπροφύλαξη για έξι μήνες. Χορηγείται μισό δισκίο κοτριμοξαζόλης ή μισό δισκίο νορφλοξασίνης ή 100 mg νιτροφουραντοϊνης
ή 250 mg κεφαλεξίνης κάθε βράδυ προ του ύπνου. Άλλος τρόπος είναι η αυτορυθμιζόμενη θεραπεία, δηλαδή εκπαιδεύεται η ασθενής στην διάγνωση της κυστίτιδας από τα συμπτώματα και λαμβάνει κάθε φορά 3ήμερο σχήμα με αντιβιοτικά. Προϋπόθεση για την χορήγηση χημειοπροφύλαξης είναι η υποβολή της ασθενούς σε παρακλινικό έλεγχο και να είναι αρνητική για παθολογικά ευρήματα.
Οξεία κυστίτιδα σε άνδρα
Θεωρείται εξ΄ ορισμού επιπλεγμένη. Χρησιμοποιούνται αντιβιοτικά που επιτυγχάνουν ικανοποιητικές στάθμες στον προστάτη (κοτριμοξαζόλη, κινολόνες) διότι υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να συμμετέχει ο προστατικός αδένας. Η διάρκεια θεραπείας είναι 7-10 ημέρες. Από το πρώτο επεισόδιο ο ασθενής υποβάλλεται σε παρακλινικό έλεγχο (βιοχημικό, υπερηχογράφημα ΝΟΚ-προστάτου, δακτυλική εξέταση προστάτου). Μετά το τέλος της θεραπείας υποβάλλεται σε ουροκαλλιέργεια κάθε δύο μήνες για τον έλεγχο υποτροπής. Σε περίπτωση υποτροπής, ο ασθενής λαμβάνει αγωγή έξι εβδομάδων. Αν ο έλεγχος είναι θετικός, παραπέμπεται για ουρολογική εκτίμηση.
Oξεία βακτηριακή προστατίτιδα
Η κλινική εικόνα της οξείας βακτηριακής προστατίτιδας περιλαμβάνει υψηλό πυρετό, έπειξη για ούρηση, δυσουρία, συχνουρία, έντονο άλγος περινέου. Αντικειμενικά ο προστάτης είναι θερμός, ευαίσθητος και διογκωμένος. Η καλλιέργεια των ούρων είναι θετική. Τα θεραπευτικά σχήματα που συνιστώνται για την αντιμετώπιση της οξείας προστατίτιδας είναι:
Ασθενής κάτω των 35 ετών:
κεφτριαξόνη 250 mg ενδομυϊκά άπαξ και δοξυκυκλίνη 100 mg x 2 ή οφλοξασίνη 400 mg x 2 για 20 ημέρες.
Ασθενής πάνω από 35 ετών:
κοτριμοξαζόλη 960 mg x 2 ή σιπροφλοξασίνη 500 mg x 2 ή οφλοξασίνη 400 mg x 2 για 20 ημέρες.
Χρόνια βακτηριακή προστατίτιδα
Η κλινική εικόνα της χρόνιας βακτηριακής προστατίτιδας ποικίλει. Εμφανίζεται με άλγος βραδείας και προοδευτικής έναρξης, που εντοπίζεται στο περινέο ή υπερηβικά, επεκτείνεται στους όρχεις, στην ουρήθρα και στη βάλανο. Επίσης μπορεί να ακτινοβολεί στους μηρούς. Το άλγος επιτείνεται σε παρατεταμένη καθιστική θέση. Άλλες φορές μπορεί να εκδηλώνεται με επώδυνη εκσπερμάτιση.
Επιπλέον παρουσιάζεται συχνουρία, δυσουρία, στροβιλώδης ροή, έπειξη για ούρηση, αιματουρία και αιμοσπερμία. Μείωση της libido και κατάθλιψη παρατηρούνται συχνά. Η θεραπεία είναι δύσκολη και συχνά αναποτελεσματική. Γι’ αυτό τα αντιβιοτικά πρέπει να χορηγούνται για μεγάλο χρονικό διάστημα βάσει των πιο κάτω συστάσεων.
Σιπροφλοξασίνη 500 mg x 2 για 4 -6 εβδομάδες
Οφλοξασίνη 300 mg x 2 για 6 εβδομάδες
Κοτριμοξαζόλη 960 mg x 2 για 6 – 8 εβδομάδες
Ασυμπτωματική βακτηριουρία
Απόλυτες ενδείξεις χορήγησης θεραπείας
- Εγκυμοσύνη
- Μεταμόσχευση νεφρού
- Πριν από επέμβαση ουροποιητικού
Σχετικές ενδείξεις χορήγησης θεραπείας
- Βραχείας διάρκειας καθετηριασμός
- Ασθενείς με ανωμαλίες ουροποιητικού
- Παιδιά με κυστεοουρητηρική παλινδρόμηση
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Stephan D. Fihn. Acute Uncomplicated Urinary tract infection in women. N. Eng. J Med. 2003; 349: 259-266.
- Romolo Gaspari, Gilden Bosker. Urinary tract infection: Risk stratification, Clinical Evaluation and Evidence – Based Antibiotic Therapy, Emergency Medicine reports 2003; Vol. 24, No 10, 136-147.
- Warren J.W., Abrutyn E., Hebel JR et al Guidelines for antimicrobial treatment of uncomplicated acute bacterial cystitis and acute pyelonephritis in women. Clin. Infect. Dis. 1999; 29: 745-758.
- Robert Orenstein, Edward Wong. Urinary tract infections in Adults Am Fam Phycian 1999; Vol 59, No 10, 1225-1238. 5. Stamm N.E., Hooton TM.
- Managent of Urinary tract infections in adults. N. Eng. J Med 1993; 329: 1328 – 1334.
- Nicolle L.E., Bradley S et al. IDSA Guidelines for the diagnosis and treatment of asymptomatic bacteriuria in adults CID 2005; 40: 643-727.
- Melekos MD, Naber KG. Complicated Urinary tract infections. Int J. Antimicrob Agents 2000. 15: 247-
256. - Lipsky BA. Prostatitis and Urinary tract infections in men: What’s new: what’s true. Am I Med 1999;106: 327-334.