Η συχνότερη αιτία οξείας διάρροιας σε ενήλικες και παιδιά οφείλεται σε λοιμώξεις του γαστρεντερικού, οι οποίες ονομάζονται γαστρεντερίτιδες. Ο πυρετός, οι έμετοι, το κοιλιακό άλγος αποτελούν άλλα συχνά συμπτώματα των γαστρεντερίτιδων. Κυρίως μεταδίδονται μέσω της λήψης μολυσμένης τροφής ή νερού. Η πλειονότητα των περιστατικών αυτοιώνται με συμπωματική θεραπεία δηλαδή οι οξείες γαστρεντερίτιδες αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά κατ’ οίκον.
Η μεταφορά σε νοσοκομείο συνίσταται:
- Σε μεγάλες ηλικίες
- Ανεξέλεγκτα συμπτώματα (έμετοι, κοιλιακό άλγος, αιμορραγία, σημεία σήψης, υπόταση, διαταραχή επιπέδου συνείδησης).
- Εντοπισμένο κοιλιακό άλγος – σημεία περιτοναϊσμού
- Υποψία τυφοειδούς πυρετού
Συχνότερα αίτια οξείας γαστρεντερίτιδας
Τα συχνότερα αίτια οξείας γαστρεντερίτιδας είναι σε ποσοστό περίπου 70% οι ιοί (νοροϊός, ροταϊός, αδενοϊός κ.α.)
Σε 20% των περιπτώσεων ανευρίσκονται μικρόβια όπως η σαλμονέλα, το καμπυλοβακτηρίδιο, η σιγκέλα, το εντεροτοξικό κολοβακτηρίδιο, το Clostridium difficile, γερσίνια κ.α.
Σε 10% των περιπτώσεων μπορεί να οφείλονται σε πρωτόζωα, όπως η λάμβλια, το κρυπτοσπορίδιο, οι αμοιβάδες.
Σήμερα υπάρχει η δυνατότητα ακριβούς και έγκαιρης διάγνωσης με τη μέθοδο film-array, δηλαδή ανεύρεση του DNA του αιτιολογικού παράγοντα σε εξέταση κοπράνων.
Πως εκδηλώνονται οι οξείες γαστρεντερίτιδες;
Συχνότερα εκδηλώνονται με ναυτία, εμέτους, διάρροιες. Μπορεί να συνυπάρχουν διάχυτα κοιλιακά άλγη και πυρετός.
Οι ιογενείς κάνουν πυρετό χωρίς κοιλιακό άλγος και βλενοαιματηρές κενώσεις. Παρουσιάζονται άνοιξη και χειμώνα. Ας μη λησμονούμε ότι και η λοίμωξη από Covid 19 μπορεί να εκδηλωθεί με διάρροιες.
Οι μικροβιακές γαστρεντερίτιδες διακρίνονται σε διηθητικές όταν προσβάλλουν το έντερο και σε τοξικές όταν παράγουν ετεροτοξίνες.
Οι διηθητικές μικροβιακές γαστρεντερίτιδες χαρακτηρίζονται από πολλές βλενοαιματηρές μικρές κενώσεις, πυρετό και κοιλιακό άλγος. Η γερσίνια μιμείται οξεία σκωληκοειδίτιδα, οι σιγκελώσεις ξεκινούν με μη ειδικά πρόδρομα συμπτώματα με πυρετό που ακολουθούνται από κοιλιακές κράμπες και διάρροια και εξελίσσονται από την τέταρτη μέρα σε δυσεντερία και οι σαλμονελώσεις στην βαρεία της μορφή (εντερικός πυρετός) παρουσιάζουν βραδυκαρδία, εξάνθημα στον θώρακα που λευκάζει στην πίεση, σπληνομεγαλία και τοξική κατάσταση.
Από τις μικροβιακές γαστρεντερίτιδες που δρουν παράγοντας εντεροτοξίνες το Clostiridium difficile προκαλεί ψευδομεμβρανώδη κολίτιδα 10 ημέρες από την έκθεση σε αντιβιοτικό, η χολέρα «ριζοειδείς» κενώσεις, ο staphylococcus aureus είναι το κυριότερο αίτιο τροφικής δηλητηρίασης.
Το εντεροτοξικό κολοβακτηρίδιο δρα άλλοτε μέσω εντεροτοξίνης και άλλοτε σαν διηθητικό προκαλεί άλλοτε υδαρείς και άλλοτε βλενοαιματηρές κενώσεις. Είναι το κύριο αίτιο διάρροιας ταξιδιωτών.
Από τα παράσιτα η Entamoeba histolytica προκαλεί από κράμπες και διάρροια έως δυσεντερία χωρίς εμετό, η Giardia lamblia τεινεσμό και δύσοσμα επιπλέοντα αφρώδη κόπρανα, το Cruptosporidium parvum νόσο σε ανοσοκατεσταλμένους.
Συμπτώματα εκτός γαστρεντερικού εκδηλώνονται σε ιογενείς (Norvwalk) με εικόνα κοινού κρυολογήματος – ερυθρότητα φάρυγγα και τυμπανικής μεμβράνης έως πνευμονία. Ο τυφοειδής επίσης έχει πρόδρομα τύπου κοινού κρυολογήματος, βήχα και μηνιγγισμό. Η shigella στα παιδιά μπορεί να προκαλέσει σπασμούς και αιμολυτικό ουραιμικό σύνδρομο. Η Yersinia μπορεί να εμφανισθεί ως οζώδες ερύθημα.
Είναι πάντα σημαντική η έγκαιρη και ακριβής διάγνωση με film array.
Θεραπεία στο σπίτι ή στο νοσοκομείο;
Η θεραπεία στο σπίτι και στο νοσοκομείο συνίσταται κυρίως στην επαρκή επανυδάτωση των πασχόντων, με σκοπό την αναπλήρωση των απωλειών σε νερό και ηλεκτρολύτες. Είναι σημαντικό τα υγρά επανυδάτωσης να περιέχουν ζάχαρη, η οποία βοηθάει στην ενεργή απορρόφηση νερού και ηλεκτρολυτών όταν το έντερο φλεγμαίνει.
Στο σπίτι σε περίπτωση εμέτων χορηγούμε παρεντερικά μετοκλοπραμίδη, αντικινητικά τύπου λορεπαμίδη με προσοχή σε ιογενείς λοιμώξεις και προτείνουμε υδαρή δίαιτα (πρώτο 24ωρο Gatorade η Almora, αλατισμένο ριζόνερο, χυμός πορτοκαλιού με σάκχαρη, όχι γαλακτοκομικά και στο δεύτερο 24ωρο υγρά και αμυλούχα, νερόβραστα, κράκερς, φρυγανιά). Σε έντονη αφυδάτωση χορηγούμε ενδοφλέβια χλωρονατριούχο ορό.
Αντιβίωση χορηγούμε σε πυρετό και τοξική εικόνα, σε υπερήλικες, ανοσοκατεσταλμένους, συγγενείς αιμολυτικές αναιμίες, τεχνητές βαλβίδες, προσθέσεις αγγειακές ή ορθοπεδικές ( κινολόνες, αζιθρομυκίνη).
Στο νοσοκομείο προτεραιότητα μας αποτελεί η έγκαιρη διάγνωση και η αποκατάσταση των ηλεκτρολυτικών διαταραχών. Χορηγούμε αντιβιοτικά σε συνάρτηση με τα ευρήματα του film array και εξετάζουμε για υποκείμενα νοσήματα.
Υπάρχουν διαγνωστικές παγίδες που σχετίζονται με τις γαστρεντερίτιδες;
Σπάνια υπάρχει γαστρεντερίτιδα χωρίς διάρροια (π.χ. ο εντερικός πυρετός) οπότε σε ανάλογη περίπτωση διαγιγνώσκουμε «πιθανή γαστρεντερίτιδα» ιδιαίτερα όταν συνυπάρχει ύποπτο κοιλιακό άλγος. Το άλγος συνήθως βελτιώνεται μετά τον εμετό είτε μετά τις διαρροϊκές κενώσεις.
Με εμετούς και διάρροιες μπορεί να παρουσιάζεται η μέση ωτίτιδα και οι ουρολοιμώξεις, αλλεργίες σε τροφές φάρμακα και άλλα νοσήματα.
Σημαντική αιτία εμέτου που δεν οφείλεται σε γαστρεντερίτιδα είναι η ισχαιμία του μυοκαρδίου.
Άλλες αιτίες εμέτου: ουραιμία, κετοξέωση, οίδημα ΚΝΣ, εγκυμοσύνη, έκτοπη κύηση, πνευμονία, φάρμακα όπως η διγοξίνη, ο σίδηρος, η θεοφιλλίνη, η ασπιρίνη.
Η δυσεντερία μιμείται φλεγμονώδη νόσο του εντέρου.
Γεώργιος Θεοχάρης
Παθολόγος, Πρόεδρος SOS ΙΑΤΡΩΝ
