«Ό,τι δεν επιτρέπει την αποφασιστικότητα είναι και ποιητικό. Ο βλακωδώς υγιής λέει: Έχω κλειδώσει και φεύγω. Και φεύγει όντως. Είναι αποφασιστικός αυτός, αλλά και εκτός ποιήσεως. Δεν ανήκει σ’ αυτό το πανόραμα των νευρώσεων, της αναποφασιστικότητας, της τρέλας και της ποίησης», είχε αποφανθεί σε μια συνομιλία μας, στα μέσα της δεκαετίας του 1980, ο ποιητής Νίκος Καρούζος. Μας προτρέπει έτσι, όπως κάνει και ο Ντέιβιντ Μόρις στο θαυμάσιο και θαυμαστό πόνημά του Έρωτας και Ασθένεια (που αναμένεται από τις εκδόσεις Παπαζήσης) να επανεξετάσουμε τις σχέσεις νόσου και υγείας, να εξοικειωθούμε με τον ιατρικό έρωτα (medical eros) δίχως, βεβαίως, να παραβλέπουμε τα εκπληκτικά επιτεύγματα της βιοϊατρικής και τις αλματώδεις εξελίξεις του ιατρικού λόγου (medical logos).
Αφού, λοιπόν, ευχηθούμε στις φίλες και τους φίλους της Αφηγηματικής Ιατρικής καλό μήνα Νοέμβριο, όλο υγεία και δημιουργικότητα και ενσυναίσθηση, ας προσφέρουμε και μιαν ανθοδέσμη προτάσεων για ανάγνωση και συζήτηση. Πρόκειται για έργα που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την επανεξέταση, ακριβώς, της διαλεκτικής νόσος/υγεία.
1. Τόμας Μαν, Το Μαγικό Βουνό (μτφρ. Θόδωρος Παρασκευόπουλος, εκδ. Μεταίχμιο). Φέτος, συμπληρώνονται εκατό χρόνια από την έκδοση αυτού του κορυφαίου μυθιστορήματος, και οι εκδόσεις Μεταίχμιο κυκλοφόρησαν μιαν επετειακή, συλλεκτική, δεμένη έκδοση. Ο Μαν πάλεψε να τιθασεύσει το υλικό του μυθιστορήματος επί δώδεκα χρόνια, εκκινώντας από μιαν αρχική ιδέα, που συνέλαβε το 1912 όταν επισκέφτηκε για τρεις εβδομάδες την σύζυγό του, την Κάτια, στο Νταβός όπου νοσηλευόταν. Συμπτωματικά, ένας ιατρός του σανατορίου εξέτασε τον συγγραφέα μας και του συνέστησε, αφού ανακάλυψε μια «υγρή εστία» στον πνεύμονά του, να νοσηλευτεί και αυτός εκεί για ένα εξάμηνο. Ο Μαν αρνήθηκε, έγραψε ένα αρχικό διήγημα, εμπνευσμένο από τη σύντομη διαμονή του στο Νταβός, και το επεξέτεινε σε δίτομο μυθιστόρημα σχεδόν χιλίων σελίδων που συνάντησε, όπως μας λέει ο ίδιος (δηλώνοντας μάλιστα έκπληκτος από το γεγονός) μια «σχεδόν θυελλώδη απήχηση».
2. Φρέδδυ Γεσσεδ, Το Αλάτι της Τρέλας (μτφρ. Αγαθή Δημητρούκα, εκδ. Πατάκη). Αλλόκοτα, γοητευτικά, συναρπαστικά πεζά ποιήματα, γεμάτα εκλάμψεις ιδιοφυίας. Υποτίθεται ότι πρόκειται για παραληρήματα ενός εγκλείστου στο Νευροψυχιατρικό Νοσοκομείο Χ. Τ. Μπόρδα στο Μπουένος Άιρες στα μέσα της δεκαετίας του 2000, τα οποία ηχογράφησε και διέσωσε η δεσποινίς Νταλσότο, μια νεαρή ψυχίατρος που έκανε την πρακτική της. «Η σιωπή, θανατερή σαν την κόψη του φτερού μιας πεταλούδας», διαβάζουμε. Και: «Το βερνίκι αυτής της μέρας. Ο υδράργυρος που με καλύπτει. Εδώ το φως κραυγάζει, περνάει την ώρα του αυτοκτονώντας κάθε στιγμή». Και: «Μου είπε πως η φιλοσοφία είναι ένα όμορφο ερωτικό μυθιστόρημα ανολοκλήρωτο». Ένα μόλις 60 σελίδων λογοτεχνικό διαμάντι, εξόχως ενδιαφέρον για την Αφηγηματική Ιατρική! Σημειώνω ότι ο Φρέδδυ Γεσσέδ (Freddy Yezzed) γεννήθηκε στην Μογκοτά το 1979, και είναι Κολομβιανός συγγραφέας, ποιητής και ακτιβιστής για τα πολιτικά δικαιώματα.
3. Λίνα Παπαδάκη, Ζητήματα ηθικής φιλοσοφίας και βιοηθικής — καντιανές προσεγγίσεις (εκδ. νήσος). Εξαιρετικό πόνημα όπου εξετάζονται σημαντικά ζητήματα (η αυτοκτονία, η ευθανασία, η άμβλωση, η δωρεά και πώληση ανρθώπινων οργάνων) από τη σκοπιά των βασικών εννοιών του Ιμμάνουελ Καντ, από τη σκοπιά, δηλαδή, της ανθρώπινης ιδιότητας, της αξιοπρέπειας, της αυτονομίας, και της ελευθερίας. «Η επιταγή του σεβασμού της ανθρώπινης ιδιότητας, της έλλογης υποκειμενικότητας του ατόμου, αποτελεί θεμελιώδη αρχή της καντιανής ηθικής θεωρίας, μια αρχή που με δέος ασπαζόμαστε», τονίζει στον Επίλογο η συγγραφέας. Και συνεχίζει: «Η ανθρώπινη ιδιότητα δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να χρησιμοποιείται μόνο ως μέσο για την επίτευξη κάποιου ή κάποιων απώτερων σκοπών. Διότι η ανθρώπινη ιδιότητα έχει απόλυτη αξία, δεν δεσμεύεται από όρους και προϋποθέσεις, ούτε επιδέχεται συγκρίσεις. Η αξιπρέπεια του ατόμου πηγάζει ακριβώς από την έλλογη φύση του». Η Λίνα Παπαδάκη γεννήθηκε στην Αθήνα το 1978, έχει σπουδάσει φιλοσοφία, και είναι επίκουρη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Κρήτης.
4. Μαϋλίς Μπεσσερί, Παρατεταμένος χρόνος (μτφρ. Λίζυ Τσιριμώκου, εκδ. ύψιλον/βιβλία). Μυθιστορηματική καταγραφή των στερνών ημερών και νυκτών του Σάμιουελ Μπέκετ, του αγίου της λογοτεχνίας (όπως τον έχρισε ο μέγας William H. Gass). Υποτίθεται ότι πρόκειται για το ημερολόγιο που κρατούσε ο νομπελίστας δημιουργός, κλεισμένος σε οίκο ευγηρίας, από τις 25 Ιουλίου έως τις 11 Δεκεμβρίου του 1989 (δέκα ημέρες προτού αφήσει την τελευταία του πνοή). Η φθορά σώματος και νου είναι το κεντρικό θέμα, φυσικά. Έργο σπαρακτικό και συνάμα σοφό χάρη στην πένα της Μπεσσερί που μιμείται τη φωνή και τους τρόπους του Μπέκετ. Διαβάζουμε, στη σελίδα 132: «Το σώμα μου, αυτός ο σύντροφος της κακιάς ώρας. Θλιβερό ήμισυ. Πάντα έτοιμο να πράξει το αντίθετο απ᾽ αυτό που λέει το άλλο, και με το άλλο, εννοώ αυτή τη φορά το μυαλό μου. Σώμα παρορμητικό, έτοιμο να αφοσιωθεί στον οποιονδήποτε θεό — επιλέγοντας, πάντως, τα πιο πλούσια στήθη, ιδιαίτερα μάλιστα αν η ιδιοκτήτρια είναι λίγο ευχάριστη. Σώμα λίαν εξυπηρετικό έναντι του γυναικείου πληθυσμού, χωρίς και πολλές πολλές διακρίσεις άλλωστε». Η Μαϋλίς Μπεσερί (Maylis Besserie) γεννήθηκε στο Μπορντώ το 1982, και εργάζεται ως παραγωγός στο ραδιοφωνικό σταθμό France Culture στο Παρίσι. Η μετάφραση της Λίζυς Τσιριμώκου είναι αξιέπαινη.
Σχολιασμός: Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης
