Μαζί με τις ευχές μας για ένα Αίσιον και Ευτυχές Νέον Έτος, θα προτείνουμε, σε αυτό το τεύχος και στα αμέσως επόμενα, ορισμένα βιβλία που διαβάσαμε τον τελευταίο καιρό και έχουν ενδιαφέρον όχι μόνο στο άμεσο πλαίσιο της Αφηγηματικής Ιατρικής αλλά και συμβάλλουν ευρύτερα στη συγκρότησή μας ως νοημόνων όντων. Τα περισσότερα εκδόθηκαν πρόσφατα και δείχνουν, μεταξύ άλλων, πόσο έχει βελτιωθεί η ποιότητα στον εκδοτικό χώρο.
- Το Πίστη, Ελπίδα και Πόνος (μτφρ. Βάσια Τζανακάρη, εκδ. Κλειδάριθμος) στεγάζει συζητήσεις ανάμεσα στον τραγουδοποιό (αλλά και εικαστικό καλλιτέχνη, ποιητή και μυθιστοριογράφο) Νικ Κέιβ [Nick Cave, 22.11. 1957, Αυστραλία] και τον Ιρλανδό δημοσιογράφο Σον Ο᾽Χέιγκαν [Sean O’Hagan, 1959]. Οι συζητήσεις αυτές διήρκεσαν τουλάχιστον σαράντα ώρες και αποτελούν ένα πολύτιμο υλικό διερεύνησης της τέχνης, της δημιουργικότητας, της αγάπης, του πένθους, του πόνου, της ελπίδας. Ο Κέιβ αγγίζει τα όρια της φιλοσοφίας. Μιλάει έξω απ᾽ τα δόντια για προσωπικά του βιώματα, για το πώς αντιμετωπίζει οδυνηρότατες εμπειρίες (όπως ο θάνατος του γιου του), για το πώς συνεχίζει να πιστεύει και να ελπίζει.
«Το πένθος», μας λέει, «μπορεί να ιδωθεί ως μια συνθήκη αφύπνισης, στην οποία το άτομο που πενθεί βρίσκεται πιο κοντά από ποτέ στη θεμελιώδη ουσία των πραγμάτων. Γιατί στο πένθος εξοικειώνεσαι σε μεγάλο βαθμό με την ιδέα της θνητότητας. Μπαίνεις σε μια πολύ σκοτεινή σηνθήκη και βιώνεις πόνο που δεν έχεις ξανανιώσει — μπαίνεις στα όρια του μαρτυρίου».
Η εξομολόγηση είναι τέχνη. Και η τέχνη είναι εξομολόγηση. Όσα αφηγείται κανείς εκ βαθέων και με ελευθερία έκφρασης είναι σημαντικά. Ορθά έχει χαρακτηριστεί το βιβλίο αυτό «κοσμική προσευχή».
- Πρόκειται για ένα μεγαλειώδες λογοτεχνικό επίτευγμα: οι Αποσυνάγωγοι του Ογούζ Ατάι [Oğuz Atay, 1934-1977], ένα πολυπρισματικό μυθιστόρημα, εννιακοσίων σελίδων, με στοιχειώδη, απλή πλοκή αλλά με εξακτινώσεις, ανοίγματα, πειραματισμούς και μορφικές καινοτομίες που το καθιστούν κορυφαίο έργο του μοντερνισμού.
Η ασθένεια και η απώλεια, η αναζήτηση διεξόδων και η λύτρωση αποτελούν τα θέματα των Αποσυνάγωγων. Ένα ταξίδι εξερεύνησης στον μύχιο κόσμο, και, συνάμα, στις κοινωνικές περιχαρακώσεις και στα αίτιά τους. Ο θάνατος που χωρίζει, αλλά και το ξεπέρασμά του μέσα από τη δημιουργικότητα: ένα βιβλίο για τους «αναστεναγμούς μιας βασανισμένης ψυχής», όπως σημειώνει ο Βασίλειος Φ. Δρόλιας στο περιεκτικό επίμετρό του.
Ο Ατάι ασθένησε και πέθανε νέος (μόλις σαράντα τριών ετών) από καρκίνο. Το έργο του, μολοντούτο, οι περιπέτειες μιας παρέας ανήσυχων διανοούμενων στα μέσα του 20ού αιώνα, αποσυνάγωγων, διψασμένων για αλήθεια και νόημα σε μιαν εποχή κατακερματισμού των αξιών, ανακαλύπτεται εκ νέου και φωτίζει πολλές πτυχές και της σημερινής περιόδου.
Αξίζει επαίνους η μετάφραση, από τα τουρκικά, της Νίκης Σαυρίδη, η απόδοση ποιητικών τμημάτων από τον Δημήτρη Μαύρο, και η σειρά Orbis Literae των εκδόσεων Gutenberg για την προσφορά στο αναγνωστικό κοινό ενός τέτοιου σπουδαίου λογοτεχνικού έργου.
- Ο βίος και το έργο ενός σημαντικού δημιουργού στο φως της ψυχανάλυσης, ιδίως της λακανικής διδασκαλίας και εκδοχής της. Ναι, αξιολογότατο πόνημα, εξόχως ενδιαφέρον για την Αφηγηματική Ιατρική. Ο δημιουργός δεν είναι άλλος από τον Γεώργιο Βιζυηνό, που εμφανίστηκε στην Αθήνα το 1873. Το πραγματικό του όνομα: Γεώργιος Μιχαήλ Σύρμας ή Μιχαηλίδης. Γεννημένος στη Βιζύη της Ανατολικής Θράκης, στις 8 Μαρτίου 1849. Ασθένησε το 1890 και ταλαιπωρείται από νόσημα του μυελού των οστών. Στις 14 Απριλίου 1892 εγκλείται στο Δρομοκαΐτειο Ψυχιατρείο. Στις 15 Απριλίου 1896, αφήνει την τελευταία του πνοή, σε ηλικία 47 ετών.
Ο ψυχολόγος και ψυχοθεραπευτής Γιάννης Γραμματόπουλος υπογράφει το πόνημα «Εις τας Αθήνας εφάνη παράξενος τύπος» — Η περίπτωση του Γ. Μ. Βιζυηνού στο φως της λακανικής ψυχανάλυσης (εκδ. Εκκρεμές). Πρόκειται για μια βιογραφία φωτισμένη από την ψυχανάλυση, όου η ζωή συμπλέκεται με το έργο. Ο Γραμματόπουλος ακολουθεί τα περιστατικά που σημαδεύουν την πορεία του Βιζυηνού.
«Την περίοδο που συνθέτει αυτά τα διηγήματα [Το αμάρτημα της μητρός μου, Ποίος ήτον ο φονεύς του αδελφού μου, Το μόνον της ζωής του ταξείδιον]», γράφει ο Γραμματόπουλος, «όπου επεξεργάζεται μέσω της γραφής δυνητικά τραυματικά ζητήματα της παιδικής ηλικίας αλλά και της υποκειμενικότητας (θάνατος και φύλο του παιδιού), ο Βιζυηνός στο Λονδίνο βρίσκεται στον κολοφώνα όχι απλώς του έργου του αλλά και “στις πιο ευτυχισμένες μέρες” της ζωής του, δύο πεδία που έχει, άλλωστε, φροντίσει και ο ίδιος να ταυτίζονται, συνθέτοντας το πορτρέτο του μέσα από το έργο του».
Σχολιασμός: Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης
