Αίσια αναχώρηση, αίσια διαδρομή. Από την Κυψέλη στη Λάρισα. Για την εκδήλωση/παρουσίαση του βιβλίου Οι Αρχές και η Άσκηση της Αφηγηματικής Ιατρικής (εκδ. Παπαζήσης). Στο αυτοκίνητο χορεύουν οι μνήμες μαζί με τη συζήτηση.
Οι μνήμες: Λάρισα, οδός Κούμα, κέντρο, ντισκοτέκ Στάλες, απανωτά το Epitaph των King Crimson και το Sailing του Rod Stewart, μέσα δεκαετίας του 1970, τότε που ανακαλύπταμε τον κόσμο, πάει να πει περνούσαμε από τα όνειρα της ύλης στην ύλη των ονείρων, η εφηβεία να είναι μια προκαταβολική λυτρωτική ίαση για όσα έμελλε να μας χτυπήσουν μες στις δεκαετίες.
Η συζήτηση: Περί ιατρικών ανθρωπιστικών σπουδών, περί της τέχνης της περφόρμανς από την Μαρίνα Αμπράμοβιτς μέχρι τη Γεωργία Σαγρή και τον Φίλιππο Τσιτσόπουλο, περί φιλίας, περί έρωτος, περί φιλμ, περί βροχής, περί της ιαματικής λειτουργίας της μνήμης.
Φτάνουμε στη Λάρισα, συναντάμε φίλους από τα παλιά. Συγκίνηση. Η εκδήλωση στο Χατζηγιάννειο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Λαρισαίων. Μίλησαν: ο καθηγητής Πνευμονολογίας Κωνσταντίνος Γουργουλιάνης, ο πρόεδρος των SOS ΙΑΤΡΩΝ Γεώργιος Θεοχάρης, ο κλινικός ψυχολόγος Ηλίας Κουρκούτας και εγώ, ο Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης. Καλώς συγκερασμένη συζήτηση ακολούθησε, όπου είχαμε την ευκαιρία να αναπτύξουμε, πέρα από τις σύντομες, μεστές εισηγήσεις μας, τις ιδέες που σχετίζονται με την άσκηση της Αφηγηματικής Ιατρικής.
Συνμπόσιο, εν συνεχεία, στο θαλπερό στέκι Νικόδημος. Κρασάκι και μεζέδες συνοδεύουν, ή/και ενθαρρύνουν, άλλες συζητήσεις, πάντα ένα μείγμα από μνήμες και από σκέψεις για τη διαλεκτική νόσου, ίασης, και αφήγησης στην εποχή μας. Η ιατρική καλπάζει, προβαίνειι σε ολοένα και περισσότερες κρίσιμες ανακαλύψεις, αλλά οφείλει να μπολιαστεί εκ νέου με ανθρωπιστικές διαστάσεις, με την συνομιλία/σύμπραξη ασθενούς/ιατρού, με την ανοιχτότητα, με την ενσυναίσθηση.
Στην επιστροφή, υπό βροχήν. Το εξωτερικό τοπίο, τα τόσο όμορφα βουνά, ο Μπράλος, και πώς το έξω επηρεάζει το μέσα. Αλλά και πώς το μέσα, το μύχιο, το εσωτερικό μας τοπίο επηρεάζει το πώς βλέπουμε, πώς δεξιωνόμαστε το έξω, το γύρω, αυτό που μας περιβάλλει.
Η συζήτηση, μες στο αμάξι, πυκνώνει όταν καταπιανόμαστε με δύο έργα μεγάλης σημασίας για την Αφηγηματική Ιατρική — και όχι μόνο: για την ιατρική εν γένει, για κάθε ιατρό, αλλά και για κάθε σύγχρονο πολίτη που σέβεται την ιδιότητα του κοινωνικού όντος, του συμμετέχοντος στον κοινωνικό βίο. Δύο έργα: ένα βιβλίο και μια ταινία.
Το βιβλίο: Η δική μας ασθένεια του Timothy Snyder (μτφρ. Γιώργος Μπολιεράκης, εκδ. Στερέωμα). Μια μαρτυρία, ένας λίβελλος, ένα μανιφέστο, μια έκκληση, μια κραυγή, ένας συναγερμός. Γραμμένο με ψυχραιμία. Αλλά και με οργή. Οργανωμένη, κι όχι ανεξέλεγκτη, οργή. Το έχουμε διαβάσει πρόσφατα και το συζητάμε περιπαθώς. Κάθε σελίδα του, συμφωνούμε, είναι τίγκα σε αλήθειες και σε αποφάνσεις που μας αφορούν όλους. «Μερικές φορές η ελευθερία είναι μια κραυγή στο σκοτάδι, μια θέληση να μην το βάλουμε κάτω, μια μοναχική οργή», γράφει ο Snyder. Και πιο κάτω: «Μερικές φορές η θεραπεία είναι θέμα σκέψης σε συνεργασία με τον ασθενή, εστιάζοντας σε μια προσωπική ιστορία και κατανοώντας την […] Μερικές φορές πάλι η ιατρική είναι θέμα εξετάσεων, μια αναζήτηση πληροφοριών με πειραματικά μέσα». Το γεγονός ότι συζητάμε το βιβλίο του Timothy Snyder το ισχυροποιεί εντός μας, το καθιστά κτήμα ες αεί. Με κάθε σημαντικό βιβλίο συμβαίνει αυτό: οφείλουμε να το συζητάμε για να μας εντυπωθεί βαθιά, για να το εμπεδώσουμε, να το εγκολπωθούμε, να το χρησιμοποιήσουμε δραστικά.
Η ταινία: Η οφειλή του φίλου Σταύρου Ψυλλάκη. Ένα συγκλονιστικό (και πραγματικά απολαυστικό) ντοκιμαντέρ/πορτρέτο. Για έναν Λαρισαίο δανδή της ύπαρξης, έναν μεταμοντέρνο λόγιο Ζορμπά, έναν ήρωα της Λαϊκής Ελίτ, τον Αλέκο Ζούκα. Ο Ζούκας, χτυπημένος από τον καρκίνο, γίνεται ένας πρωταγωνιστής της Αφηγηματικής Ιατρικής. Είναι/ήταν ένας αυτοσχέδιος φιλόσοφος, κάθε του φράση έχει βαρύτητα, ακόμα και οι πιο φαινομενικά ελαφρές παρατηρήσεις του έχουν σημασία. Πόσο βαθιά βαθύτατη είναι η επιφάνεια, έλεγε ο Νίτσε· πόσο ρηχό ρηχότατο είναι το βάθος, συνέχιζε. Ο Ζούκας χορεύει, παίζει έγχορδα, ακούει κλαρίνα, γλεντάει, και στοχάζεται. «Αμαρτία είναι η αγωνία του ανολοκλήρωτου», διατείνεται. Και: «Ζω με τον καρκίνο έναν νόστο βιολογικής τάξης». Μιλάει για τον Χρήστο Βακαλόπουλο και τη Γυναίκα της Ζάκυθος του Σολωμού· για το Παρίσι, Τέξας του Wim Wenders και για τον Ανδρέα Εμπειρίκο· για την πύκνωση του χρόνου, για την επιμήκυνση των δευτερολέπτων, για τη φιλία, για τον έρωτα, για την αγάπη. Γελάει. Πολύ. Και η θλίψη στα υπέροχα μάτια του, που μας κοιτάνε κατάματα, είναι μια αγέρωχη θλίψη. Και το χαμόγελό του, έστω πικρό, είναι μόνιμο.
Μια ταινία που, όπως λέει και ο Γιώργος Θεοχάρης, θα έπρεπε να διδάσκεται σε όλες τις ιατρικές σχολές.
Για μένα ήταν ένα πολύτιμο ταξίδι. Αυτό στη Λάρισα. Και είναι ένα πολύτιμο ταξίδι. Αυτό στα πεδία και τους λειμώνες της Αφηγηματικής Ιατρικής. Εδώ και δεκατέσσερις πυκνούς μήνες. Ήδη, το βιβλίο που άρχισα να σχεδιάζω τον Σεπτέμβριο, και να γράφω από τον Οκτώβριο, είναι βαθιά επηρεασμένο από τις αρχές και από την άσκηση της Αφηγηματικής Ιατρικής. Κι αυτό λέει πολλά.
